Ik hoor het jongeren rondom mij steeds meer zeggen: “De wereld is NDK.”
Er zijn jongeren van wie je het kan verwachten, ze projecteren op de wereld hoe ze zichzelf voelen: zij zeggen eigenlijk “Ik ben NDK.” En er zijn jongeren die in een stabiel gezin zijn opgegroeid, goede toekomstperspectieven hebben en een comfortabel leven die ook zeggen “De wereld is NDK.”
Jongeren vandaag leven in een sterk energieveld. Een wereld waar er veel onzekerheid is, veel niet-weten en niet kunnen controleren, kijk maar naar corona. Een wereld ook waar er veel vernietigd worden: soorten sterven uit, planten en dieren die eeuwenlang onze planeet bevolkten, verlaten haar nu, voorgoed. De lucht is zo verontreinigd dat vele jongeren ademhalingsproblemen hebben, allergieën, eczeem en dat wordt alleen maar erger met een mondneusmasker op. Ze merken de onmacht van de politiek, proberen fake news van echt nieuws te onderscheiden, zien hun ouders worstelen in de ratrace van leven en werk. Ze voelen aan dat ze dit niet willen, maar voelen zich tegelijk soms zo nietig en klein, machteloos. Kunnen zij deel van die verandering zijn? Of is het te laat?
Als moeder wil ik dat mijn kinderen kunnen leven, voluit leven. Waarom heb ik ze anders leven gegeven? Maar ze worden gedwongen te leven met de rem erop, ze wordt beperkt in hun bewegingsvrijheid – zelfs protesteren op straat mag niet meer-, ze trekken er soms zelf de stekker uit. De generatie van mijn kinderen kent allemaal wel iemand die uit het leven is gestapt. Als moeder wil ik hen graag, net zoals toen ze bang waren om te gaan slapen, sussende woorden toefluisteren: “je moet niet bang zijn”, “er is geen monster onder je bed”, “papa komt wel thuis straks”, “je leert wel een ander lief meisje kennen”.
Maar ik heb toen al geleerd dat dat niet helpt: geen sussen of troosten of afleiden. Wat we als moeders (en ik spreek ook tot moederende vaders) te doen hebben is erkennen dat de wereld uiteenvalt, dat het een plaats is vol onzekerheid en niet-weten en dat angstig, boos of verdrietig zijn heel normaal is. Als moeders (en ik spreek hier ook tegen alle begeleiders van kinderen en jongeren) is het onze taak om present te blijven bij wat zij denken, zeggen en voelen. Ons niet af te keren omdat we het druk hebben. Ons niet te verstoppen achter diagnoses die over onze kinderen worden uitgesproken en soms een tijdelijke houvast lijken in het hen beter begrijpen. Ons niet te verschansen in hoopvolle verhalen of troostrijke mythes. Ons niet verliezen in het fixen voor hen, het managen, heel erg in ons doen te schieten. Nee, er zijn is wat ons te doen staat, er zijn en erkennen dat zij door woelige wateren gaan, dat er donkerte is, dat je je heel alleen kan voelen ook al is deze planeet overbevolkt, dat echte connecties aangaan als de hele wereld deconnecteert moeilijk kan zijn.
Zijn we daar klaar voor? Ben jij daar klaar voor? De afgelopen maanden heb ik, naar aanleiding van mijn nieuwe boek ‘Rebelleren kan je leren’, mijn huiswerk gemaakt rond deze vraag. En ik ben me bewust geworden van een aantal zaken die ik graag deel. Misschien inspireren ze jou ook. Want of je nu moeder bent, begeleider van kinderen en jongeren of teamleider van volwassen medewerkers, allemaal hebben we te maken met mensen die in deze transitie naar een andere wereld het (even) niet meer zien zitten. Die de wanhoop nabij zijn. Die op zijn en uitgeput. Wat doe je dan? Nee, wie bén je dan voor hen?
1. Erken dat jijzelf ook angstig, woedend, wanhopig bent, uitgeput, onzeker, niet-wetend. Dat je je alleen voelt, moeilijk hulp kan vragen of net het uitschreeuwt in excessief gedrag die als een noodkreet kan begrepen worden. Zoek naar die stemmen in jezelf. Als je die schaduwkanten van jezelf kan omarmen, kan je met veel meer compassie uitreiken naar de ander.
2. Wees present bij wat de ander voelt, denkt, zegt, hoe die zich gedraagt zonder oordeel of zonder advies. Luister, luister diep.
3. Hoed je voor projecties. We projecteren vaak kanten van onszelf die we niet zo graag zien op anderen. Bv. kan je als moeder het gevoel hebben dat zijn schreeuw om hulp eigenlijk overdreven is, niet authentiek, dat er iets anders onder zit. Kan je bij jezelf even kijken waar dit oordeel vandaan komt? Ben jij misschien ook iemand die niet direct vraagt wat ze nodig heeft maar dit vermomt in indirecte verzoeken, in verwijten i.p.v. verlangens uit te spreken, die moedig is tot ze moe is? Als je stopt met projecteren, kan je de ander echt zien.
4. Weet dat ieder zijn pad te gaan heeft in de wereld. Ook jouw kinderen. Ze zijn en blijven niet één met jou, maar gaan hun eigen weg. En dat betekent ook afscheid nemen, passend afstand houden, hen toestemming vragen om dichterbij te komen.
5. Kijk naar je eigen levenspad en realiseer je dat ook als jij het moeilijk hebt gehad, als je levenspad niet over rozen liep, je hieruit iets geleerd hebt. Veerkracht, volhouden, lef. Als je kan zien wat het leven jou gebracht heeft, weet dat het leven dit ook in petto heeft voor jouw kind, voor dat kind.
6. Elk kind brengt ook iets naar de wereld, elk kind voegt iets toe aan het eindeloze levensweb waar we allemaal deel van uitmaken. In zijn/haar uniciteit en anderszijn ligt een cadeau voor ons allemaal verscholen. Geef haar tijd en ruimte, accepteer haar in wie zij is en zie haar graag. Dat is alles wat je te doen hebt. Leonard Cohen die zelf zijn hele leven streed tegen een donkere depressie zegt het zo mooi in zijn tekst “There’s a crack in everything, that’s where the light shines in.”
De wereld gaat NDK en dat is ook nodig, anders kan er niets nieuws ontstaan. Wij gaan ook soms NDK, omdat we een schil afleggen en een diepere laag van onszelf kunnen laten zien. Vernietiging en destructie zijn deel van het leven net zoals creativiteit en groei. Deze tegenpolen krijgen we nooit opgelost, we balanceren ertussen op een smalle koord. En dat hoeft ons niet fatalistisch te maken of passief. Nee we hebben net onze opperste aandacht nodig bij het balanceren, we moeten techniek hebben om aan de overkant te geraken en we zullen de overkant niet kennen voor we er zijn. Balanceren op die koord vraagt van ons dat we de eigenschappen van een krijger in ons wakker maken. Margaret Wheatley spreekt over het pad van de krijger en verwijst hierbij naar een oude mythe over de krijgers van Shambala die met inzicht en compassie aanwezig zijn daar waar het nodig is in de wereld.
De tools en attitudes die een krijger dient te ontwikkelen, liggen voor mij besloten in heel wat van de wijsheid waar ik vandaag dankbaar gebruik van maak in mijn leven en werk: deep democracy, schaduwwerk, kwantumdenken, procesgeoriënteerde psychologie, transitiepedagogie. Ik deel graag van die wijsheid. In mijn boeken, trainingen, workshops, via coaching of supervisie. Ik hoop dat onze paden ooit kruisen, lezer.
En voor nu wens ik jou, mezelf en alle kinderen en jongeren die ons pad kruisen alvast veel liefde en lef in deze wereld-in-transitie. “De wereld is WIT”, hoop ik dat zij zeggen. Een Wereld In Transitie. Wit ook als de kleur waarin alle kleuren van de regenboog samenkomen. Waar meerstemmigheid heerst, veel mogelijkheden te wachten liggen en waar we leven met zon en regen tegelijk, waar we hebben geleerd om in de spanning tussen tegenpolen te staan. Dat is immers waar mooie regenbogen ontstaan.
Als jij nieuwsgierig bent naar het pad van een krijger, check dan ons aanbod op onze website.