Moeilijk te vatten en toch perfect op zijn plaats
20 maart 2021, enkele dagen voor de aankondiging van een derde halvelingse lockdown...
Ik start met het lezen van ‘Amor Mundi’. Een boek, dat exact op dezelfde dag 4 jaar later, in 2025, begint met de conceptie van het omwentelingskind, Man. Meteen word ik uitgenodigd om de strakke teugels van de huidige coronatijd en -realiteit te vieren en me over te geven aan de brede blik op de toekomst(1) van deze positieve post-apocalyptische roman, zoals auteur Steven Vromman zijn boek zelf omschrijft.
Dit boek, dat moeilijk in een vakje te stoppen is, voelt aan als een buitenbeentje in deze nieuwsbrief en website, waarin vooral non-fictie wordt aangeprezen. Toch kan je deze roman bezwaarlijk pure fictie noemen. Daarom zijn er te veel herkenningspunten uit de realiteit.
Waarom paste het voor mij - en wie weet voor jou - om het boek hier en nu te lezen? Wat heeft dit duizelingwekkend verhaal in de toekomst ons te bieden?
Over onafwendbare drama’s, levensnoodzakelijke ingrepen en alternatieve leukigheidjes om te overleven
Het staat als een huis - katrollenhuis of ondergronds huis - dat Steven Vromman alles heeft gegeven om, vanuit een overtuigde langetermijnvisie, zich een haarfijn toekomstbeeld te vormen van het leven op en van de aarde.
Hij vertrekt hierbij vanuit de kennis en wetenschap die hij vergaarde over huidige problemen en kwetsbaarheden.
De opwarming van de aarde bijvoorbeeld en de stijging van het zeewater worden in niet mis te verstane bewoordingen beschreven : zo overstroomt Zuid Nederland en verdwijnen Belgische kuststeden en later ook Brugge, waardoor Oostkamp een nieuwe havenstad wordt en het Brugs patrimonium op ingenieuze wijze wordt geïnventariseerd en geherbergd in de Hoge Venen. Er ontstaat ook een stroom massaal op de been gekomen klimaatvluchtelingen uit Nederland.
Dit is dicht bij huis. Maar we zien ook de gevolgen op mondiaal vlak. Het idee dat dit ons te wachten staat, is niet onbekend. Maar de beschrijving van de gevolgen in concrete mensenlevens is confronterend en bij momenten deprimerend. Het is zonneklaar dat dit boek niet geschreven is om er een happy-end story te maken. Toch slaagt Steven Vromman er even goed in om te midden van de doemscenario’s de kracht en de sterkte van het alternatief op te roepen. En daar gaat het boek ook over.
Hij bouwt verder op bestaande alternatieve leefvormen en technologieën die uitgroeien tot mainstream activiteiten. De accelerator hiervoor zijn de Social Media Black Out en de Virtual Money Miss. Wat blijft over als er wereldwijd, niemand meer, beschikt over (virtueel) geld? Wat doe je als je van de ene op de andere dag moet leven zonder de constante prikkels van sociale media? Dan ontstaan er duurzame initiatieven vanuit gemeenschapszin. Als bewoner van Gent, las ik met plezier hoe BeterGent een uitdijende groeiende stadsregio wordt en zelfs op wereldschaal betekenis en invloed heeft. België bestaat intussen niet meer. De eerste Zeeuwse vluchtelingen nemen hun intrek in de fabriekshallen van Volvo. Door het verdwijnen van het geld kunnen namelijk geen ‘klassieke’ auto’s meer worden gekocht want rijden met dergelijke auto’s is niet meer verantwoord. Er zijn wel alternatieve deel-auto’s. Later ontstaat op het Volvoterrein een nieuw stadsdeel met bijna zevenhonderd zelfgebouwde woningen. In de hallen zijn volkskeukens, wassalons, ateliers, sanitair, crèches, scholen en een wijkgezondheidscentrum gebouwd. Op de daken staat het grootste dakakker van West-Europa. Zo staat het boek bol van innovatieve, origineel uitgewerkte voorbeelden.
Een nieuw mensbeeld schraagt de toekomstige samenleving. ‘De meeste mensen deugen’ ligt hieraan ten grondslag. Vromman verwijst expliciet naar Rutger Bregman, die hierover een boek schreef. Bregman wordt zelfs ten tonele gevoerd als kompaan van het hoofdpersonage Man in de Wereldraad. De touwtjes van de Wereldregering zijn trouwens stevig in handen van vrouwen als bijvoorbeeld Alexandria Ocasio-Cortez of Célia Xakriaba.
Op microvlak zien we alternatieve vormen van samenwonen en trouwen, rouwen, strafrecht en conflicthantering. Inspraak en inclusieve besluitvorming op lokaal en mondiaal vlak gebeurt oa. via deep democracy.
Hoe het precies allemaal in zijn werk gaat lees je in detail in het boek.
Wat ik ook fijn vind zijn de vele knipoogjes, kwinkslagen en humor waarvan Steven Vromman zich bedient. Zo is de Starbucks in het station Gent Sint Pieters omgevormd tot een Walter de Bucks en het Capitool is voor de gelegenheid Het kapitaal.
De voorbeelden en illustraties zijn schier oneindig en ik besef dat ik, puur vanuit persoonlijke voorkeur, voorbeelden heb opgevist. Voor wie denkt: ik weet wel genoeg. Dan mis je nog het persoonlijk wedervaren van Man en zijn betekenisvolle familie, vrienden en geliefde en hun invloed op lokaal en wereldvlak. Daar heb ik met opzet niets over gezegd.
En vooral veel Amor Mundi
De woorden ‘Amor Mundi’ las ik voor het eerst bij Caroline Pauwels(2) voor wie Amor Mundi betekent “dat we ons verbonden voelen met en daardoor ook verantwoordelijk voor andere mensen en voor alles dat leeft.”
In een recensie werd Amor Mundi ook vertaald als ‘liefde voor de wereld’.
Beide betekenissen zijn herkenbaar: de Amor Mundi klopt gewoon als een hartslag doorheen het boek. En het levensmotto van de hoofdpersonages getuigt hiervan: ‘hoop zonder handelen is zinloos, handelen zonder hoop is idioot’.
Hilde Timmerman
(1) Het concept ‘ruimere tijd’ doet me meteen denken aan ‘Actieve hoop’ van Joanna Macy en ‘De goede voorouder’ van Roman Krnzaric.
(2) Uit ‘Ode aan de verwondering’ van Caroline Pauwels.