In de opleidingen deep democracy voor facilitatoren en procesbegeleiders vertel ik vaak het voorbeeld van een team dat telkens incheckt met de spreuk op het YOGI-theezakje. Het is voor mij een voorbeeld van een Check-In die een duidelijke waarom mist en waar dus weerstand op komt van deelnemers. Vandaag moet ik echter toegeven dat synchroniciteit een rol speelde. Ik begeleidde vanochtend een supervisie met deelnemers uit onze Level 3-training en dronk daarbij een theetje. Toen ik achteraf de spreuk las, zei die “Inspire through the mercy of your compassionate being”. En dat is wel heel toepasselijk voor wat we bespraken.
Het thema dat oppopte vanuit de praktijkverhalen van deelnemers was of je wel neutraal kan blijven als je een proces begeleidt waar polarisatie aan de orde is. Het interview van Simon Gronowski in de zevende dag waar hij zegt: “Ik ben neutraal en solidair” bracht ons nog dichter bij de kern van wat een facilitator te doen staat op zo’n momenten.
Maar eerst een woordje over polarisatie, want daar zit heel wat misverstand. In deep democracy gebruiken we polariseren als een manier om dieperliggende thema’s bespreekbaar te maken. We zetten twee kanten op scherp. We polariseren op een thema vanuit het idee dat er geen monopolie is op de waarheid en dat in deze onzekere, woelige tijden we door te luisteren naar alternatieven, naar tegenstemmen, naar dissonantie, juist kunnen leren en groeien. Dat is een gezonde vorm van polarisatie.
“Maatschappelijke polarisatie kaart thema’s aan vanuit minderheidsstemmen en daagt zo het dominante discours uit”
Kijkend naar de vrouwen deze ochtend op mijn scherm – de Zoom was online en we waren met 7 vrouwen in leiderschapsposities – merkte ik op dat als er geen maatschappelijke polarisatie was geweest, we hier wellicht niet zouden zitten. Als de suffragettes niet waren opgestaan voor vrouwenrechten… hoe zou de wereld er nu dan uitzien? Maatschappelijke polarisatie zoals recenter met #MeToo of Black Lives Matter kaart thema’s aan vanuit minderheidsstemmen en daagt zo het dominante discours uit. Dat leidt vaak tot wezenlijke transformaties voor vele mensen en soms ook voor andere wezens op deze planeet. Ik zou zelfs durven stellen dat maatschappelijke polarisatie leven geeft aan deze planeet.
En dat staat in schril contract met de toxische vormen van polarisatie die we vandaag de dag zien. Toxische polarisatie maakt gebruik van identitaire tegenstellingen, waarbij het wij/zij-denken gaat overheersen. We schieten niet meer op de bal maar op de persoon. Het gaat niet meer om mensen maar om monsters als we over ‘de tegenpartij’ spreken. Als toxische polarisatie escaleert tot geweld neemt het heel destructieve vormen aan. Als je vandaag de staat van de wereld opneemt, kan je bijna gaan geloven dat wij als mensen elkaar nog eerder zullen vernietigen dan de klimaatverandering dat kan doen. Zoveel geweld… En dat komt dus ook binnen in onze scholen, op onze werkvloeren, in onze gezinnen en op de familiefeesten die er aankomen.
“het kleiner maken van een polariteit door het te brengen naar het hier en nu, wat weg van de grotere maatschappelijke thema’s”
Daarom dachten we na wat je vanuit een faciliterende rol kan doen om deze schadelijke vormen van polarisatie in te dijken. Hier is ons lijstje:
- actief inbrengen evt. met een voorbeeld dat er geen monopolie op de waarheid is
- als leider zeggen dat je niet neutraal bent i.p.v. het te ontkennen
- aangeven “we’re all in this together” – het is een gezamenlijk zoeken/ploeteren
- duidelijke veiligheidsregels afspreken
- als iemand gevangen komt te zitten in een bepaalde mening, gevoel,… zorgen dat er herkenning is vanuit de groep en deze persoon niet alleen komt te staan of de zondebok wordt
- het kleiner maken van een polariteit door het te brengen naar het hier en nu, wat weg van de grotere maatschappelijke thema’s – een bedding zoeken op deze werkvloer
- de why duidelijk neerzetten: we gaan het gesprek aan omdat we willen leren van elkaar en als organisatie
- angst niet wegpraten, overstijgen, niet bypassen maar erbij blijven, ze mogen voelen
- verhelderen waar we zijn in het proces als het wat ‘edgy‘ wordt
- het thema amplificeren en die pijlen schieten – wat heel anders is dan een oorlog waar er letterlijk op mensen geschoten wordt
- alert zijn op generalisaties die een opstap zijn naar toxische polarisatie
- ademen, gronden, coreguleren met elkaar ook al verschillen we van mening
En we zouden geen deep democracy beoefenen, als we ook niet aan de nee-kant zouden zijn gaan staan en aan onszelf ook toegaven dat het ons soms echt niet lukt. Wanneer dan? Wel:
- ik heb geen lef om het aan te gaan
- ik voel me nog niet volleerd genoeg
- ik sterf van binnen
- ik verdrink in eigen patronen van schuld en schaamte
- het gaat teveel over mij
- ik heb geen mandaat
- mensen droppen zware info en ik voel me daar niet voor opgeleid
- de veelheid aan geprojecteerde energie blokkeert mijn systeem
- ik kan het alleen beluisteren maar er niets aan doen
Op het einde hebben we onze graantjes van wijsheid geoogst en die geef ik graag mee in de vorm van een gedicht
Bypass niet de angst
Blijf erbij en vind de moed
Ook al weet je niet
Ga voor het kleine
Voel wat er in jou beweegt
En wat ons verbindt
Kiss me over the edge
Inspireer intuïtief
in mild menszijn
Ik wens jullie allen voor 2024 vrede in jezelf en in de wereld!
Van HARTe,
Fanny
